Từ nhiều nghĩa và hiện tượng chuyển nghĩa của từ
Lý thuyết
Từ nhiều nghĩa là từ có nhiều nghĩa khác nhau
Ví dụ: Bàn, quần, áo, tay, chân…
Hiện tượng chuyển nghĩa của từ là hiện tượng làm thay đổi nghĩa của từ tạo ra những từ nhiều nghĩa. Trong từ nhiều nghĩa có nghĩa gốc và nghĩa chuyển, Nghĩa gốc là nghĩa xuất hiện từ đầu là cơ sở để hình thành nghĩa khác. Nghĩa chuyển là nghĩa được hình thành trên cơ sở nghĩa gốc.
Ví dụ: Lưng núi thì to, mà lưng mẹ thì nhỏ
Từ lưng trong lưng núi là nghĩa chuyển (phần giữa hơi thoải của núi, từ lưng trong lưng mẹ dùng với nghĩa gốc (lưng bộ phận trên cơ thể người)
Thực hành
Bài 1 Em hãy cho biết từ Xuân trong câu thơ dưới đây đâu là nghĩa gốc, đâu là nghĩa chuyển. Việc sử dụng từ xuân trong câu thứ 2 có ý nghĩa gì?
Mùa xuân là Tết trồng cây
Làm cho đất nước càng ngày càng xuân
(Hồ Chí Minh)
Bài 2 Trong câu sau đây, từ “Quạt” là từ nhiều nghĩa hay chuyển nghĩa của từ? Vì sao?
Quạt nan mỏng dính
Quạt gió rất dày
(Gió từ tay mẹ- Vương Trọng)
Bài 3 Giải thích nghĩa của từ báo trong câu sau:
a Ở vườn thú có Báo
b Tôi vừa nhận được thông báo
c Tôi từng học Báo chí
Hướng dẫn giải bài tập
Bài 1
Xuân trong từ mùa Xuân là nghĩa gốc, chỉ mùa của năm theo chu kỳ của Trái Đất, mùa xuân dánh dấu sự tái sinh, phục hồi của thiên nhiên sau mùa đông lạnh giá.
Xuân trong từ càng xuân là nghĩa chuyển (ẩn dụ) chỉ tinh thần lạc quan, hy vọng và khởi đầu mới cho đất nước tươi trẻ, năng động và phát triển hơn.
Ý nghĩa của việc sử dụng từ xuân trong câu thứ 2: Đây là phép ẩn dụ giúp thể hiện ý nghĩa cao đẹp của sự phát triển và tiến bộ, tạo nên hình ảnh rõ nét về sự phát triển của đất nước. Làm cho câu thơ tăng sức hấp dẫn và giàu sức gợi cảm
Bài 2 Quạt là từ nhiều nghĩa
Quạt trong câu 1 chỉ danh từ cái quat, nó thuộc đồ vật được con người tạo ra
Quạt trong câu 2 chỉ quạt tự nhiên, quạt này phải có tác động của gió tự nhiên, về mặt bản chất nó mát hơn quạt nan quạt bầng tay.
Bài 3 a Báo là con vật
b Báo là sự thông báo thông tin nào đó cho người khác
c Báo chỉ nghề làm báo, chuyên ngành báo
