Quan niệm nghệ thuật về con người trong sử thi của Homer phần 6

Cách thức thể hiện quan niệm nghệ thuật về con người trong sử thi

Trong sử thi Odyssey, xuất phát từ mục đích tôn vinh người anh hùng Ulisses thông qua những hành động và phẩm chất lí tưởng, Homer đã tạo dựng nên bối cảnh không gian hoành tráng để tạc nên bức chân dụng toàn mỹ của con người Hi Lạp cổ. Những hành động anh hùng của Ulisses chỉ có thể trở thành mẫu mực và huyền thoại khi ở trong không gian đậm chất sử thi. Không gian này trải dài và mở rộng trên khắp các lục địa và biển đảo, ấn định các tọa độ xứ sở Phaeacia, xứ Lotus, xứ người khổng lồ Cyclop, xứ Laestrygon,... Chúng còn có tác dụng mở ra sự đa chiều cho không gian của câu chuyện, làm nổi bật sự bề thế và đồ sộ của tầm vóc sử thi. Không gian thiên nhiên cũng được tác giả khắc họa hết sức hùng vĩ và ẩn chứa sức mạnh lớn lao: những vùng biển thơ mộng, bầu trời rộng lớn, những cánh rừng rậm rạp bí ẩn, những dãy núi hiểm trở và hoang sơ. Bức tranh nghệ thuật hoành tráng đó không chỉ mở rộng không gian hiện thực mà còn khẳng định vị thế của con người sánh ngang với vũ trụ, thân xác phàm trần không thể ngăn cản được trí lực lớn lao muốn chinh phục thiên nhiên, mở mang bờ cõi. Sử thi Iliad xây dựng nên không gian chiến trận với quy mô đồ sộ, nổi bật ở đó là hình ảnh người anh hùng đại diện cho hình mẫu con người lí tưởng của thời đại đó. Mỗi cuộc chiến đều mang tầm vóc to lớn và hoành tráng, mỗi cuộc chiến nổ ra đều được miêu tả vô cùng sống động và chân thực, đó không chỉ là cuộc chiến giữa các bộ tộc mà còn là cuộc chiến của vũ trụ, của đất trời. Điều này tác động mạnh mẽ đến sự tiếp nhận của người nghe, người đọc, càng làm nổi bật lí tưởng “con người khổng lồ” của người Hi Lạp cổ đại. Tầm vóc của người anh hùng nổi bật giữa không gian hùng vĩ của chiến trận, sức mạnh của con người sánh ngang với sức mạnh của thiên nhiên, của vũ trụ. Trong sử thi Ramayana cũng đã xây dựng nên không gian chiến trận không kém phần hào hùng và tàn khốc. Trên cái nền hoành tráng ấy, tầm vóc của người anh hùng được đo bằng chiều kích vũ trụ, kẻ thù càng mạnh, càng nguy hiểm, đáng sợ bao nhiêu càng khẳng định tài năng, phẩm chất và sức mạnh của người anh hùng bấy nhiêu.

Tóm lại, không gian nghệ thuật trong sử thi mang đậm nhưng nét huyền diệu bên cạnh yếu tố hiện thực. Ngòi bút phóng đại đã mang đến cho các tác phẩm sử thi có sự đan xen vô cùng khéo léo giữa chất hiện thực và yếu tố hư cấu để thể hiện rất rõ ràng đặc trưng của thời đại "con người khổng lồ", thời đại chiến tranh bộ lạc, của thế giới diệu kì nơi con người chung sống với các vị thần.