Với một số người ở xóm Giếng Chùa này, người ta còn tin rằng tín ngưỡng sẽ giúp họ đạt được những mục đích nào đó. Vì mối thù gia truyề n với họ nhà Vũ Phúc, ông Hàm quyết “lấy âm trị dương. Phen này tôi sẽ yểm cho cả họ nhà nó không ngóc lên được”. Trong thực tế, đã có không ít câu chuyện đồn đại về chuyện dùng bùa chú, ma thuật thần bí thường được dùng để trù ếm hại người. Có lẽ ông Hàm cũng biết được chuyện này, ông ta tin tưởng rằng hành động quật mả lật sấp thi thể, những lời khấn vái của cụ Cố sẽ giúp ông ta trả thù được cho dòng họ, gia đình ông Phúc sẽ lâm vào cảnh bại vong, bần cùng. Hay chị Bé, người làm thuê cho nhà ông Hàm, với quyết tâm một bước lên làm bà chủ nhà ông Hàm, chị ta giả vờ lên cơn đồng nhập trong buổi cúng cơm sau khi bà Son chết được ba ngày. Tất nhiên, chị ta đã thành công, thậm chí được Thủ và ông Hàm nhìn bằng con mắt khác, coi trọn g hơn khi chị ta tự đề nghị tiếp tục lên cơn đồng nhập trong đám tang cô Thống
để “nói vài câu phán truyền có lợi cho hai ông!... lời lúc ấy là lời thánh, thánh đã cản thì người ta không dám coi nhờn đâu ạ!”. Tín ngưỡng bây giờ không còn là nét đẹp văn hóa đơn thuần nữa, nó đã trở thành một “thứ vũ khí vô hình” để những người như chị Son hay ông Hàm dùng làm công cụ phục vụ cho những âm mưu của mình, lợi dụng việc “ở đây người ta vẫn trọng luật âm lắm” để dễ dàng đổi trắng thay đen, giành lấy quyền lợi về tay mình.
Nguyễn Khắc Trường đã đem vào “Mảnh đất lắm người nhiều ma” bức tranh tín ngưỡng dân gian hết sức đa dạng, đồng thời, qua việc chỉ ra cái saii của người dân trong việc mê tín dị đoan đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về hệ quả của hủ tục: nếu con người cứ tiếp tục làm biến tướng, méo mó phong tục truyền thống thì nó sẽ có nguy cơ mất dần vai trò làm chỗ dựa tinh thần, trái lại sẽ gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho chúng ta.
Kết luận
Với bút pháp hiện thực, tỉnh táo, Nguyễn Khắc Trường đã thể hiện một cách chân thực đời sống của những người nông dân sau chiến tranh, nhà văn mạnh dạn phơi bày ra những mặt xấu, mặt ác, những tệ nạn hủ tục ở nông thôn nước ta ra trước luồng ánh sáng dư luận. Từ đó ta thấy được cái ác, cái xấu... giờ đây được bao che, ngụy trang dưới nhiều vỏ bọc hình thức khác nhau. Nó len lỏi vào từng ngóc ngách của đời sống. Tái hiện lại cuộc sống đó, Nguyễn Khắc Trường đã thể hiện rõ hơn quan niệm nghệ thuật của ông về con người. Từ đó vừa cảnh báo, vừa hướng con người đến những giá trị chân – thiện – mỹ đích thực của cuộc sống.
Có thể thấy, Nguyễn Khắc Trường thể hiện rõ quan niệm của ông về con người, nói cách khác, qua văn xuôi, ông đã xác lập một quan niệm rõ rệt về con người vốn là một phạm trù quan trọng của thi pháp học, là điểm tựa của sáng tác văn học và tiếp nhận văn học. Quan niệm nghệ thuật về con người là hướng tiếp cận hợp lí để tìm hiểu, đánh giá giá trị nhân văn của tác phẩm văn học, là cơ sở cho người tiếp nhận có những lí giải đúng đắn về sáng tạo nghệ thuật của nhà văn trong sáng tạo văn học. Trong cái nhìn cảnh báo, phê phán, Nguyễn Khắc Trường đã phát hiện ra kiểu con người mưu mô, thủ đoạn; con người bản năng tính dục. Trong các kiểu con người đó, ông rất thành công trong việc phát hiện ra loại con người tha hóa đầy mưu mô, thủ đoạn ở nông thôn thời đổi mới như một sự cản trở cho sự phát triển của xã hội hôm nay. Với những thành tựu đã đạt được bằng sự sáng tạo không mệt mỏi và bằng trách nhiệm công dân của một nhà văn quân đội, Nguyễn Khắc Trường xứng đáng được ghi nhận là một trong những cây bút văn xuôi tiêu biểu của văn học Việt Nam đương đại.
Đọc tiếp: Quan niệm nghệ thuật về con người trong Mảnh đất lắm người nhiều ma phần 1
