Ngôn từ nghệ thuật trong văn xuôi Bình Định sau 1975 phần 3

Tác giả

Tên tác phẩm/ Thể

loại

Các từ ngữ khẩu ngữ, phương ngữ, từ cũ

Huỳnh Kim Bửu

Hoa đèn (truyện ngắn)

Áo bành tô [Tr. 21] (khẩu ngữ, danh từ): áo khoác ngoài dài.

Láo [Tr. 26](khẩu ngữ, tính từ): sai, bậy, không kể gì đến khuôn phép, sự thật.

Bay [Tr. 26] (khẩu ngữ, đại từ): chúng mày.

Thói [Tr. 26] (từ cũ, danh từ): lề lối lâu ngày đã thành nếp.

Ổng [Tr. 31,32] (phương ngữ/khẩu ngữ, đại từ): ông ấy.

Chục [Tr. 32] (phương ngữ, danh từ): số gộp chung mười đơn vị làm một.

Phen [Tr. 33] (khẩu ngữ, danh từ): lần xảy ra sự việc thường là quan trọng, đáng chú ý).

Quàn [Tr. 33] (từ cũ, động từ): chôn tạm một thời gian trước khi mai táng, theo một phong tục thời trước.

Trồng trầu thả lộn dây tiêu (bút kí)

Quanh đi quẩn lại [Tr. 35] (khẩu ngữ): trở đi trở lại mãi (cũng chỉ có thế).

Chi [Tr. 36] (phương ngữ/ khẩu ngữ): gì.

Bỏ bê [Tr. 36] (khẩu ngữ): bỏ mặc, không quan tâm, chăm nom gì đến.

Tệ hại [Tr. 36] (khẩu ngữ, phụ từ): quá đáng lắm, không thể hình dung nổi.

Trần Quang Lộc

Chuyện kể trong mùa lũ (Bút kí)

Mánh mung [Tr. 285] (khẩu ngữ): mánh khóe làm ăn (nói khái quát).

Chỉ chỏ [Tr. 285] (khẩu ngữ, động từ): dẫn dắt, mách bảo trong việc mua bán để kiếm hoa hồng.

Huỵch toẹt [Tr. 285] (khẩu ngữ, động từ): nói toẹt ra, không cần giữ gìn ý tứ gì cả.

Cha [Tr. 285] (phương ngữ/ khẩu ngữ, danh từ): từ dùng để gọi người đàn ông thuộc hàng bạn bè hàm ý thân mật.

Văn nghệ văn gừng [Tr. 285] (khẩu ngữ): văn nghệ

Cùi chỏ [Tr. 286] (phương ngữ): cùi tay.

Chồm hổm [Tr. 286] (phương ngữ, động từ): ngồi chồm hổm.

Nó [Tr. 286, 287] (khẩu ngữ, đại từ): từ dùng để chỉ người, vật hay sự việc vừa nêu ngay trước đó, có tính chất nhấn mạnh hoặc để cho lời nói tự nhiên hơn.

Tui [Tr. 286, 287] (phương ngữ, đại từ): tôi

Chi [Tr. 287] (phương ngữ/ khẩu ngữ): gì.

Bố lếu bố láo [Tr. 287] (khẩu ngữ): vô lễ, hỗn xược.

Tốt nghiệp tốt nghề [Tr. 287] (khẩu ngữ): tốt nghiệp, hàm ý nhấn mạnh với sắc thái âm tính.

Đâm [Tr. 287] (khẩu ngữ, động từ): sinh ra, chuyển sang trạng thái khác thường là xấu đi.

Ảnh [Tr. 287] (phương ngữ/ khẩu ngữ, đại từ): anh ấy.

Hở [Tr. 287] (khẩu ngữ, trợ từ): hả, nhưng nghĩa thân mật hơn.

Đui [Tr. 287, 298, 301] (phương ngữ, tính từ): mù.

Bộ [Tr. 288] (khẩu ngữ, danh từ): khả năng, năng lực xét qua cử chỉ, dáng vẻ bề ngoài, nhìn một cách tổng quát (thường hàm ý coi thường).

Quách [Tr. 288] (khẩu ngữ, phụ từ): (làm việc gì) ngay đi cho xong, cho khỏi vướng bận.

Can hệ [Tr. 288] (từ cũ, tính từ): hệ trọng.

Bắt đền [Tr. 288] (khẩu ngữ, động từ): phải bắt đền, phải bồi thường vì đã làm cho bị thiệt hại.

Mô tê [Tr. 288] (khẩu ngữ, trợ từ): từ ngữ dùng để nhấn mạnh ý phủ định, hoàn toàn không hiểu, không hề biết gì cả.

Độc mồm độc miệng [Tr. 289] (khẩu ngữ, tính từ): hay nói những lời gở, không lành.

Dại gì [Tr. 289] (khẩu ngữ): không nên làm việc gì đó, làm là dại.

Mồm năm miệng mười [Tr. 290] (khẩu ngữ): lắm mồm lắm miệng, nói hết cả phần của người khác (hàm ý chê).

Dẻo quẹo [290] (khẩu ngữ, tính từ): rất dẻo.

Lũ [Tr. 291] (khẩu ngữ, danh từ): tập hợp đông người có chung một đặc điểm hay cùng tham gia một hoạt động nào đó (thường hàm ý coi khinh hoặc thân mật).

Ba xạo [Tr. 291] (phương ngữ, tính từ): xạo.

Bỏ mẹ [Tr. 291, 300] (thông tục): tổ hợp biểu thị ý chửi rủa, hăm dọa, có nghĩa như “cho chết”.

Đếch [Tr. 291 (2)] (thông tục, phụ từ): từ biểu thị ý phủ định dứt khoát một cách thiếu nhã nhặn.

Cà rá [Tr. 291 (2)] (phương ngữ, danh từ): nhẫn.

Đểnh đoảng [Tr. 294] (khẩu ngữ, tính từ): đoảng.

Thiệt [Tr. 297] (phương ngữ): thật.

Ngoẻo [Tr. 297] (thông tục): chết (hàm ý coi khinh).

Tồi tội [Tr. 297] (khẩu ngữ): hàm ý tội, thương cảm.

Coi mắt [Tr. 298] (phương ngữ, động từ): xem majwtj.

Năm mư [Tr. 298] (khẩu ngữ): năm mươi.

Dài ngoẵng [Tr. 298] (khẩu ngữ, tính từ): dài quá, gây cảm giác không cân đối.

Gớm [Tr. 299] (khẩu ngữ, tính từ): có những gì đó ở mức độ khác thường (thường hàm ý mỉa mai).

Muc kỉnh [Tr. 299] (từ cũ, danh từ): kính đeo mắt cho người già hoặc người mắt kém.

Chết tiệt [Tr. 300] (thông tục, động từ): chết sạch, không còn sót một người nào, thường dùng để nguyền rủa.

Nhóc [Tr. 301] (khẩu ngữ): trẻ con (hàm ý thân mật, vui đùa).

Đánh [Tr. 301] (khẩu ngữ, động từ): diễn ra một hành vi cụ thể thuộc sinh hoạt hằng ngày như ăn, ngủ, mặc,… (“đánh liền mấy xị”)

Te tua [Tr. 301] (phương ngữ, tính từ): ở trạng thái rách tua ra thành nhiều mảnh, nhiều miếng nhỏ dài.