Không gian và thời gian trong Thị trấn Yumiura phần 7

Nghệ thuật xây dựng không – thời gian kí ức

Không – thời gian kí ức huyền trong truyện ngắn “Thị trấn Yumiura” được tác giả Kawabata dụng công xây dựng, để kín đáo gửi gắm quan niệm mang đậm cảm hứng mỹ học Nhật Bản: đề cao vẻ đẹp mong manh, mơ hồ, khó nắm bắt; trân trọng khoảnh khắc bừng ngộ của tâm hồn, nơi cái đẹp có thể chỉ vụt hiện trong khoảnh khắc.

Trước hết, không – thời gian kí ức được xây dựng và miêu tả bằng cách sử dụng người kể chuyện đa điểm nhìn, vừa là người kể ngôi ba với điểm nhìn bên ngoài, mô tả toàn diện, đầy đủ bối cảnh thực tại cùng những lượt lời của nhân vật (trong đó dung chứa toàn bộ diện mạo của không – thời gian kí ức), vừa là người kể ngôi ba di chuyển điểm nhìn vào nhân vật Kasumi để thể hiện rõ những bối rối, trăn trở, lo âu, bừng ngộ, tạo cảm giác lưỡng lự, hồ nghi. Trong điều kiện đó, không – thời gian nghệ thuật được tự do biến hóa, tự do tác động vào các nhân vật và cả không gian lí tính của thực tại để thể hiện tính huyền ảo của mình.

Bên cạnh đó, thủ pháp đối lập cũng được tận dụng triệt để để thể hiện rõ tương phản giữa thực tại và kí ức, từ đó càng làm nổi bật sức mạnh của kí ức đối với thực tại. Đi liền với đối lập, không thể bỏ qua nghệ thuật song chiếu quá khứ - thực tại, một thủ pháp không thể thiếu để sáng tạo cái huyền ảo trong văn học. Đặt cạnh nhau những thứ đối lập nhau, để thấy đằng sau sự tranh đấu, tương phản là nỗ lực dung hòa, xoa dịu, trấn an của kí ức, tạo niềm tin màu nhiệm và vẫn rất đỗi tự nhiên cho con người.

Cách đặt tên riêng cho người, địa danh của Kawabata cũng tương hỗ với hình tượng không – thời gian kí ức, tạo nên tư tưởng của tác phẩm: Yumiura gợi nhắc trực tiếp đến không gian rộng lớn, khoáng đạt của bãi biển hình cánh cung “tạc theo hình rặng núi chạy ven biển”, con người thuộc về/ làm chủ không gian đó cũng mang cái tên gợi nhắc đến một hòn đảo đẹp xinh của đất nước Ý – Murano; còn con người thuộc về/ làm chủ thực tại lại mang cái tên Kasumi, gợi nhắc màn sương mù mờ mịt của thói quen trong thực tại. Thực chất, đến cuối truyện, Kasumi vẫn chưa xóa được màn sương mù bởi sự hồ nghi vẫn chưa được làm sáng rõ, song, ánh sáng của niềm tin mà kí ức mang đến đã làm màn sương ấy không mịt mờ, gây bối rối và sợ hãi nữa, mà biến nó trở thành thứ mơ hồ giàu chất thơ và cơi nới mọi chiều kích trong tâm hồn con người. Chính cái không rõ ràng, rất đỗi mong manh và mơ hồ đó đã kết nối tâm hồn nhân vật với tâm hồn Kawabata, với cả kí ức và tâm hồn mọi người con của xứ mặt trời mọc, tạo nên thứ mỹ cảm rất truyền thống trong một truyện ngắn hiện đại.

Kết luận

Không gian và thời gian kí ức huyền ảo như một tín hiệu nghệ thuật, đồng thời như một thủ pháp trong truyện ngắn “Thị trấn Yumiura”. Với những kiến giải của mình, chúng tôi hi vọng bài viết sẽ mang đến một hướng tiếp cận hiệu quả tác phẩm Kawabata dưới góc độ một yếu tố thi pháp học. Qua không – thời gian, tác phẩm thể hiện những quan niệm nghệ thuật sâu sắc về cuộc đời và con người, nơi không – thời gian của kí ức huyền ảo như sự cứu rỗi thực tại của con người. Điều đó một lần nữa khẳng định đặc trưng trong thi tháp truyện ngắn Kawabata, đồng thời là một nét phong cách, một lối tư duy của tác giả: luôn trân trọng, hướng về quá khứ, coi kí ức là chốn về để chữa lành những thương tổn của con người trong đời sống thực tại Đó cũng chính là con đường khiến Kawabata luôn trở về với kí ức nguồn cội, sau rất nhiều cuộc gặp gỡ với những giá trị hiện đại.