Không gian và thời gian trong Thị trấn Yumiura phần 3

Sự đối lập không – thời gian thực tại và không – thời gian kí ức:

Ngay bản thân hai chữ kí ức đã hàm chứa trong nó sự phân biệt với thực tại và tương lai. Khi ta nói về một kí ức, có nghĩa là ta đang đứng ở thực tại để nhìn về những gì thuộc về/ đã xảy ra trong quá khứ. Ở truyện ngắn “Thị trấn Yumiura”, không gian và thời gian quá khứ được tái hiện lại trong lời kể của người phụ nữ trong cuộc viếng thăm bất ngờ, được cảm nhận qua cái nhìn của các nhân vật thuộc về không – thời gian thực tại. Mỗi lần xuất hiện, không – thời gian kí ức lại không ngừng thể hiện sự đối lập với không – thời gian thực tại, qua đó, nó cũng liên tục gây ra những phản ứng trái ngược nhau của nhân vật.

Thực tại được miêu tả với không gian phòng khách đã có ít nhất bốn người ngồi, thêm vị khách là năm, nên có thể coi là không mấy rộng rãi, thậm chí còn chật chội. Thời lượng của cuộc trò chuyện giữa chủ và khách không được nói đến trực tiếp nhưng có lẽ cũng kéo dài không quá lâu, trọng tâm là cuộc trò chuyện với vỏn vẹn khoảng 20 lượt lời. Trong số lượng lượt lời đó, kí ức đổ ào về với khả năng dung chứa những không gian và thời gian vượt xa, đối lập với thực tại. Trong kí ức của người phụ nữ tên Murano, thời gian lùi về 30 năm trước, không gian mở ra khung cảnh của thị trấn Yumiura.Yumiura trong tiếng Nhật chỉ không gian của một bờ vịnh/ bờ biển hình cánh cung ăn sâu vào đất liền, thị trấn bên bờ biển chắc hẳn là một vùng đất rộng lớn. Cái khoáng đạt như vô hạn của không gian đối lập với sự nhỏ bé, hữu hạn của phòng tiếp khách. Khoảng thời gian gần nửa đời người cũng dài đến độ khiến trí nhớ của Kusami trở nên mù mờ giữa quên và nhớ, gây ra sự bối rối, thậm chí khó chịu. Đó là cái bối rối, khó chịu của sự va đập giữa thực tại và quá khứ. Không gian rộng và thời gian dài của kí ức bất chợt đổ ập về không giạn hẹp và thời gian ngắn của thực tại tạo nên sự đối lập gay gắt, khiến thực tại không sao thích nghi ngay lập tức được.

Không chỉ khác nhau về biên độ, không- thời gian kí ức và thực tại còn được đặt trong thế đối lập khi để lộ ra diện mạo của mình. Ở thực tại, thời gian được miêu tả chính xác, cụ thể: “2 giờ trưa một ngày giữa tháng Chạp”, con người hay những hiện tượng thuộc về thực tại cũng được cố gắng soi chiếu bởi những ý niệm gợi nhắc thời gian minh xác: “người thứ tư” (thứ tự trước sau); “ngoài 50” (tuổi tác). Không gian cũng không bao giờ vượt quá khỏi căn nhà của tiểu thuyết gia, từ không gian phòng khách, đến hành lang, đến cửa phòng tiền đường, ngoài cổng đều là những không gian hạn hẹp, dù có những độ mở nhất định nhưng điểm nhìn trần thuật không bao giờ vượt qua những ngưỡng đó. Nói cách khác, không gian là cái khung vững chãi, không bị lay chuyển hay biến đổi trong thực tại. Vì bị bó hẹp và đóng khung như vậy, thời gian dù chảy thôi không ngừng trong không gian thực tại, nó vẫn không mang đến nhiều sự thay đổi: cuộc gặp gỡ của Kasumi với các vị khách “đến chơi mà không hẹn trước” (đáng lẽ sẽ mang đến bất ngờ, mang đến cái lạ) lại diễn ra “mỗi ngày”, tức là đã trở thành thói quen, không có gì bất ngờ, không có khả năng gây ra những cú sững lại ngỡ ngàng của tinh thần Kasumi. Chỉ khi vị khách mang thứ hồi ức từ 30 năm trước ở Yumiura đến, nhân vật mới có những phản ứng khác với thói quen của mình. Không – thời gian kí ức ùa ra từ lời kể của Murano lại vận động và xoay chuyển không ngừng: từ rộng đến hẹp (từ “thị trấn Yumiura” đến “căn phòng trọ”); từ bao quát đến cụ thể và ngược lại (từ “cách đây khoảng 30 năm” đến “một buổi chiều bến cảng có lễ hội”, lúc “em mới cắt tóc”, khi “trời đã cuối thu”, khung cảnh mé biển và bầu trời “sau khi buổi tiếp dân kết thúc”, trên mạn thuyền,…). Chỉ bằng lời kể của nhân vật, không – thời gian dãn dài, co ngắn, chuyển đổi liên tục chỉ trong khoảnh khắc, làm hồi ức trở thành miên viễn, không trình tự, liên tục xoay vần và đổ dồn về thực tại cùng một lúc. Chính điều đó cũng tạo nên cái mơ hồ, khó nắm bắt của không – thời gian, đặc biệt đối với nhân vật Kasumi – người đang mù mờ lật tìm lại kí ức mà mãi không nổi. Trong sự cụ thể, minh xác được nhận thức một cách rõ ràng của không- thời gian thực tại, kí ức là một cơn bão xới tùng tất cả bằng sự hỗn loạn, mơ hồ của mình.