Hình tượng nhân vật cô đơn trong Phía sau nghi can X phần 4

Cảm giác vô nghĩa về sự tồn tại khi mất đi lẽ sống

Ngoại trừ hai mẹ con Yasuko và Misato sau này mới xuất hiện trong một tình huống đặc biệt và chiếm cứ tâm trí cũng như trái tim Ishigami, thì trước đó, anh là người “chẳng quan tâm điều gì khác ngoài toán”. Đối với anh, toán học không chỉ là đam mê mà còn là lẽ sống. Nhưng Ishigami đã không được tự do sống với lẽ sống lớn ấy.

Niềm say mê của Ishigami dành cho toán học được thể hiện một cách rõ ràng và trở đi trở lại nhiều lần trong tác phẩm. Trong cuộc nói chuyện của Yugawa với người bạn thân là điều tra viên phụ trách vụ án của Yasuko - Kusanagi, nhà vật lí đã nhận xét: “Anh ấy là kiểu người không thích dùng máy tính mà thường giam mình trong phòng nghiên cứu đến nửa đêm, giải những bài toán khó chỉ bằng giấy và bút chì.” Ishigami so sánh quá trình giải toán thú vị giống như việc đi tìm kho báu. Anh sẵn sàng “dành cả đời mình cho toán học.” và “Nguồn cảm hứng mang tên toán học đang ngủ say, để khơi dậy được nó dù phải mất cả đời cũng vẫn là chưa đủ.” Tình yêu mà Ishigami dành cho toán học là một tình yêu thuần khiết và không vụ lợi. Anh tự nhủ “mình không cần ai công nhận.” mặc dù bản chất của con người vẫn luôn là mong muốn được công nhận. Như nhiều người khác, Ishigami cũng muốn được phát biểu công trình nghiên cứu, được đánh giá. Nhưng anh vẫn sáng suốt nhận ra “đó không phải là bản chất của toán học”, và “Việc ai trèo lên được đỉnh núi đầu tiên là quan trọng nhưng chỉ cần người đó biết là đủ.”

Đáng lẽ bằng niềm đam mê không chút tạp niệm và tài năng hiếm có, bộ não của Ishigami nên được sống hết mình với toán học. Nhưng trong xã hội vật chất lên ngôi, con người ta thường phải đầu hàng trước khó khăn về tiền bạc. “Sau khi học xong thạc sĩ, cũng như Yugawa anh quyết tâm ở lại trường để học lên tiến sĩ. Nhưng điều đó đã không trở thành hiện thực do anh phải chăm sóc bố mẹ. Bố mẹ anh đã có tuổi và đều mang bệnh. Anh không thể kiếm tiền đủ cho bố mẹ dù vừa học vừa đi làm thêm.” Sau đó, anh từng được một giáo sư giới thiệu công việc trợ lí tại một trường đại học, nhưng không may đó lại là nơi mà “Không thể làm được một việc gì gọi là nghiên cứu trong trường học đó. Các giáo sư chỉ nghĩ đến tranh giành quyền lực và giữ chỗ của mình. Họ chẳng hề nghĩ tới việc đào tạo những học giả ưu tú hay thực hiện những nghiên cứu mang tính đột phá. Những báo cáo Ishigami nhọc công viết ra mãi mãi chỉ nằm trong ngăn kéo cửa các giáo sư. Trình độ của sinh viên thì thấp. Thời gian nghiên cứu của Ishigami bị lấy mất do phải hướng dẫn những sinh viên còn chưa hiểu hết toán cấp III.” Ishigami từng có ý định tìm tới một trường đại học khác nhưng toán học không được ưa chuộng và đầu tư bởi nó không giúp các doanh nghiệp kiếm ra tiền như ngành kĩ thuật. Con đường thực hiện ước mơ của Ishigami luôn vấp phải những trở ngại, và chúng khiến anh dần đánh mất lẽ sống, đánh mất bản thân. Cuối cùng, chúng đã phá hỏng cả cuộc đời anh. Dồn anh vào bi kịch cảm thấy tồn tại của chính mình là vô nghĩa.

Ishigami chấp nhận làm một giáo viên dạy toán nhưng luôn lạc lõng trong cuộc sống mà anh buộc phải lựa chọn. Anh không tìm thấy niềm vui trong công việc, không thể gắn bó với trường lớp, đồng nghiệp hay học sinh mà chỉ như một cỗ máy vô cảm, lạnh lùng lặp đi lặp lại những hoạt động nhàm chán ngày này qua ngày khác. Trong toàn bộ tiểu thuyết chỉ có hai lần tác giả trực tiếp thể hiện Ishigami trong tâm trạng vui và hạnh phúc. Một lần khi Ishigami được nhận lời cảm ơn đầu tiên từ người anh yêu. Còn một lần là khi gặp lại Yugawa - người có chung tần số với anh và họ cùng bàn về toán học. “Ishigami cảm thấy anh đánh mất những khoảng thời gian vui vẻ thế này từ rất lâu rồi. Có lẽ đây là lần đầu tiên anh có thể nói chuyện vui vẻ như vậy kể từ khi rời trường đại học.”