Bên cạnh những nhân vật huyền ảo “Nguyễn Huy Thiệp” còn xây dựng trong tác phẩm những nhân vật “hiện hữu như một con người bình thường nhưng cũng rất khác thường” (Sơn Hà), huyền thoại về Mẹ Cả không có thực những cũng không sao làm tan vỡ được giấc mơ về “Con gái thủy thần” của Chương.Trên hành trình ấy, Chương cũng chỉ toàn gặp những điều trái ngang, xấu xa và trụy lạc. Chương đang sống với mọi người, cũng quá xa lạ với xung quanh. Qua đó, ta còn thấy được thông điệp mà “Nguyễn Huy Thiệp” muốn gửi gắm trong tác phẩm rằng : “Nếu Chương cứ sống mãi với những ảo ảnh, xa rời thực thế thì khó có thể tìm thấy hạnh phúc của đời mình, hạnh phúc có thể ngay xung quanh chúng ta cho nên chúng ta cần phải gìn giữ và trân trọng nó” (Sơn Hà).
Qua việc miêu tả hành động của nhân vật Chương tác giả đã gửi gắm trong tác phẩm của mình những quan điểm, bài học nhân sinh sâu sắc. Hình trình của Chương là cuộc hành trình đi tìm Mẹ Cả, đó cũng là một cuộc hành trình thoát khỏi cuộc sống tẻ nhạt, tù tùng của anh. Tác giả đãlên án những mặt trái của xã hội mà trước đó còn chưa được nói đến. Huyền thoại về Mẹ Cả tưởng thật nhưng thực chất cũng chỉ là một câu chuyện được bịa ra, nó khiến cho những con người mu muội, mộng tưởng như Chương cả đời tin mãi. Dù biết rằng Mẹ Cả không có thật nhưng anh vẫn mang trong tâm trí một niềm tin bất diệt, để rồi anh cứ đi hoài đi mãi, với những câu hỏi luôn thường trực trong lòng “Con gái thủy thần! Nàng ở đâu? Nàng ở chỗ nào? Vì cái gì? Bởi lẽ gì? Để tôi mượn màu son phấn ra đi”.
Hơn hết, bằng bút pháp huyền thoại “Nguyễn Huy Thiệp” đã khúc xạ trạng thái hoài nghi lo âu của con người trước thời đại. Cuộc đời của Chương là một cuộc đời cô độc, anh lạc lõng giữ mọi người. Tình yêu mà Chương dành cho Mẹ Cả là tình yêu đối với tự do với cái tuyệt đích, một thế giới kì ảo mà ta không thể giải thích được. Đối với anh, hành trình đi tìm Mẹ Cả thực chất là cuộc hành trình chạy trốn khỏi cuộc sống tù đọng “Tôi vụt qua ngõ như chạy”. “Tôi biết, nếu tôi dừng lại lúc này thì tôi sẽ không bao giờ đi nữa”. “Tôi sẽ quay lại công việc của mười năm trước, tôi sẽ cứ hết cho đến rốt đời...” “Tôi sẽ kéo mòn kiếp sống của tôi như thế”. Để tìm được cái tuyệt đích đó Chương đã phải đổi bằng một cuộc sống “yên bình” mà mọi người đều muốn có được. Kết thúc truyện là hình ảnh nhân vật Chương không ngừng nghĩ, đi về phía ngoài biển vẫn với một câu hỏi réo rắt: “Con gái thủy thần! Nàng ở đâu? Nàng ở chỗ nào? Vì cái gì? Bởi lẽ gì?”. Câu hỏi ấy chưa có được câu trả lời, nhưng có lẽ cuộc sống của anh như có một luồng ánh sáng mới. Bởi cho cùng Chương đi tìm Mẹ Cả chính là đang đi tìm cái bản nguyên chân thực của chính mình.
- KẾT LUẬN
Tóm lại, “Con gái thủy thần” là một truyện ngắn đặc sắc của “Nguyễn Huy Thiệp”, tác phẩm không chỉ phán ảnh đơn thuần bức tranh đời sống mà hơn hết đo còn là nhũng quan niệm, suy tư của tác giả về cuộc đời. Có lẽ, cũng chính vì thế mà “Con gái thủy thần” luôn có một vị trí đặc biệt quan trọng trong nền văn học hiện đại nói riêng và văn học Vệt Nam nói chung.
