THỔ NHƯỠNG QUYỂN. CÁC NHÂN TỐ HÌNH THÀNH THỔ NHƯỠNG
1 Thổ nhưỡng quyển
- Thổ nhưỡng (đất) là lớp vật chất tơi xốp ở bề mặt lục địa, được đặc trưng bởi độ phì. (Độ phì là khả năng cung cấp khí, nước, nhiệt và các chất dinh dưỡng cần thiết cho thực vật sinh trưởng và phát triển).
- Lớp vỏ chứa vật chất tơi xốp này nằm ở trên bề mặt lục địa - nơi tiếp xúc với khí quyển, thuỷ quyển, thạch quyển, sinh quyển - được gọi là thổ nhưỡng quyển (lớp phủ thổ nhưỡng).
2 Các nhân tố hình thành đất
- Đá mẹ: Lớp đá bị vỡ vụn, chưa bị phong hoá hoàn toàn, nằm trên đá gốc, được gọi là đá mẹ. Mọi loại đất đều được hình thành từ đá mẹ; đá mẹ là nguồn
cung cấp vật chất vô cơ cho đấ t.
- Khí hậu:
+ Tác động của ẩm và nhiệt làm cho đá gốc bị phá huỷ về mặt vật lý và hoá học trở thành những sản phẩm phong hoá, sau đó tiếp tục được phong hoá trở thành đất.
+ Khi đất đã hình thành, nhiệt và ẩm còn ảnh hưởng tới sự tích tụ hoặc hoà tan, rửa trôi vật chất, đồng thời tạo môi trường để vi sinh vật tổng hợp và phân giải
chất hữu cơ trong đất.
- Sinh vật:
+ Thực vật: Cung cấp phần lớn xác vật chất hữu cơ cho đất. Rễ thực vật bám vào các khe nứt của đá làm phá huỷ đá.
+ Động vật: Động vật sống trong đất (kiến, giun, mối,...) góp phần làm đất tơi xốp, thoáng khí, dễ thấm nước và nhiệt hơn.
+ Vi sinh vật: vi sinh vật phân giải xác sinh vật và tổng hợp thành mùn
- Địa hình
+ Ở vùng núi cao, nhiệt độ thấp, quá trình phá huỷ đá xảy ra chậm, làm cho quá trình hình thành đất chậm.
+ Địa hình dốc, tầng đất thường mỏng, đất dễ bị xói mòn. Nơi bằng phẳng, quá trình bồi tụ chiếm ưu thế, tầng đất thường dày và giàu chất dinh dưỡng hơn.
+ Ảnh hưởng tới khí hậu, từ đó tạo ra các vành đai đất khác nhau theo chiều cao.
- Thời gian: Đá gốc biến thành đất cần có thời gian. Thời gian từ khi một loại đất được hình thành đến nay gọi là tuổi tuyệt đối của đất.
- Vai trò của con người: Tác động của con người có thể làm gián đoạn hoặc thay đổi hướng phát triển của đất (ví dụ: bón phân hữu cơ làm tăng độ phì của đất; làm rẫy, đốt nương sẽ đẩy mạnh quá trình xói mòn, bạc màu đất,...).
