Don Carlos
Don Carlos là nhân vật phụ, anh ta cũng thuộc vào tầng lớp quý tộc như Don Juan. Trong Don Juan của Molière, Don Carlos là anh trai của Done Elvire - vợ Don Juan. Don Carlos cùng người anh khác là Don Alonse đi tìm Don Juan để trả thù cho em gái. Don Carlos ở thế thù địch với Don Juan, tạo ra mâu thuẫn, xung đột cho câu chuyện khi hai nhân vật gặp nhau ở tình huống bất ngờ.
Molière đã tạo ra một tình huống trớ trêu: Don Carlos vốn có thù với Don Juan nhưng đến hồi III, lớp 3 lại thành kẻ mang ơn cứu mạng. Don Juan đã cứu Don Carlos thoát chết khỏi tay bọn cướp. Điều đáng nói là Don Carlos không hề biết mặt Don Juan. Lúc này, Don Carlos đối xử với Don Juan như một người mang ơn. Don Carlos ứng xử đầy lễ độ, lịch thiệp với lối xưng hô “tôi - ngài”, trên tay cầm kiếm như đại diện cho tầng lớp quý tộc. Don Carlos rất cảm kích và coi việc Don Juan “ra tay cứu độ” là một hành động hào hiệp. Là một nhà quý tộc, nhưng anh ta lại tuyên bố tình cảnh của giai cấp mình là “khốn khổ”. Bởi lẽ tầng lớp quý tộc khi ấy rất coi trọng danh dự của bản thân và gia đình, việc giải quyết ân oán phải được thực hiện bằng cuộc đấu kiếm. Nhưng hồi đó có lệnh cấm đấu kiếm, dù thắng hay thua đều có những tai hại: thua thì mất mạng, thắng thì cũng bị truy nã phải trốn sang nước ngoài. Anh ta coi thận trọng và lương thiện là hai phẩm chất tốt đẹp của người quý tộc. Nhưng có lẽ danh dự là điều thiêng liêng hơn cả, cao hơn cả tính mạng nên dù phải chết cũng quyết tâm để rửa nhục. Những câu nói của Don Carlos cho thấy anh ta là một nhà quý tộc “chính hiệu”.
Đến khi nghe Don Juan nói anh ta là bạn của người đã quyến rũ em gái mình, Don Carlos vẫn giữ một thái độ hòa nhã, chừng mực như cách để tỏ lòng biết ơn và mong muốn Don Juan đồng tình với những hành động báo thù của mình. Anh ta đến mức còn cảm thấy đau đớn khi nghĩ rằng Don Juan sẽ phải tham dự vào cuộc đấu kiếm trả thù vì theo tục lệ của tầng lớp quý tộc, bạn thân của hai phe cũng phải góp mặt.
Cứ ngỡ tưởng rằng việc mang ơn một người bạn của kẻ thù đã là điều khắc nghiệt, cho đến khi Don Carlos biết rằng người vừa cứu mình lại là chính kẻ tử thù thì đó còn là điều khó xử hơn nữa. Don Carlos phải đứng giữa hai bên: ân hay oán, người cứu giúp hay kẻ tử thù. Trước đó, khi còn chưa biết mặt mũi Don Juan, mới chỉ được anh trai miêu tả lại, trong lòng Don Carlos đã mang một mối thù sâu sắc. Anh ta coi Don Juan là “tên láo xược”, coi hành động của Don Juan là “điều sỉ nhục” và tuyên bố “nhất định phải chết để rửa nhục” (III, 3). Thế nhưng, khi biết con người thật của Don Juan, Don Carlos vẫn đối xử với Don Juan như một người chịu ơn. Don Carlos đã xin anh cho mình hoãn lại việc trả thù để đền ơn cứu mạng với Don Juan. Một người quý tộc như Don Carlos hiểu rằng “lòng biết ơn không thể xóa mờ được ý chí phục thù” (III, 3) nhưng vẫn quyết “van” Don Alonse đến mức tuyên bố “không chịu để cho ai xâm phạm tính mạng” Don Juan. Don Carlos đã thể hiện một ý chí sáng suốt cùng tấm lòng nhân đạo cao cả - điều ngỡ tưởng như không thể nào có ở giai cấp quý tộc qua lời nhắc nhở anh “cần phải làm chủ tình cảm của mình, phải có lòng dũng cảm mà không đi đến tàn nhẫn, một lòng dũng cảm cả lý trí chế ngự chứ không phải là tuân theo sự tức giận mù quáng” (III, 3). Với danh nghĩa là người mang ơn là vậy. Khi Don Carlos nói Don Juan với tư cách kẻ thù, anh ta cũng không dùng những lời lẽ lăng nhục, thô thiển mà cảnh cáo đầy dứt khoát “tôi cũng sẽ trả món nợ của tôi với nhiệt tình như vậy, rằng tôi sẽ nghiêm chỉnh trả thù anh như tôi trả ơn anh vậy” (III, 3).
Nhân vật Don Carlos trở lại vào hồi V, lớp 3 của vở kịch khi gặp lại Don Juan ở cửa ô thành phố. Ơn đã trả xong nhưng sự báo thù không dẫn đến cuộc đấu kiếm khốc liệt nào. Với thái độ hết sức thiện chí, Don Carlos muốn khuyên Don Juan quyết định mọi việc trong sự trôi chảy và êm đẹp, đó là xác nhận một cách công khai rằng Done Elvire là vợ mình. Nghe Don Juan nói, Don Carlos nhận ra đó chỉ là những lời “lòe bịp”, những lời “bào chữa hoa mỹ” nhưng vẫn giữ thái độ chừng mực để hướng anh ta đến con đường đúng đắn. Trước những luận điệu xảo trá, đạo đức giả của Don Juan, Don Carlos không thể chấp nhận được nữa và tuyên bố sẽ không trừng trị Don Juan ở đây vì không thích hợp nhưng sẽ tìm được anh ta trong thời gian sớm. Ngỡ tưởng rằng, Molière sẽ để Don Carlos trừng phạt thích đáng Don Juan nhưng không phải. Molière đã tạm hoãn mọi cuộc trừng phạt có thể xảy ra với Don Juan để chuẩn bị cho sự trừng phạt đau đớn nhất ở cuối tác phẩm.
Molière xây dựng nhân vật Don Carlos như một điểm sáng của giai cấp quý tộc với lý trí và tình cảm tốt đẹp, đúng đắn. Chính Don Juan cũng phải khẳng định rằng Don Carlos là “một người khác hào hiệp”, “xử sự đúng đắn” (III, 5).
Đọc tiếp: Quan niệm nghệ thuật về con người của Molière trong vở kịch Don Juan phần 5
