Nguyên nhân sinh ra gió mùa
Vào cuối thế kỉ XVII, Ha-lây đã dựa vào sự thay đổi nhiệt theo mùa của lục địa và đại dương để giải thích hiện tượng gió mùa. Theo ông, sở dĩ có gió mùa là do có khối lục địa to lớn nằm kề cận đại dương. Ví dụ, lục địa Á – Âu nằm kề Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và Đại Tây Dương.
- Mùa Đông, lục địa lạnh hơn đại dương bao quanh do mất nhiệt nhanh hơn. Lục địa trở thành áp cao, gió lạnh, khô từ trung tâm áp cao (ví dụ ở Xi-bi-a) thổi đến trung tâm áp thấp ở đại dương (ví dụ ở Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương): đó là gió mùa mùa đông có hướng chính là hướng Đông Bắc và Tây Bắc (tùy theo từng khu vực).
– Mùa hè, đại dương mát hơn lục địa tạo ra các trung tâm áp cao trên đại dương và đưa gió vào lục địa (trong khi lục địa bị hun nóng trở thành áp thấp): đó là gió mùa mùa hè, có hướng chính là hướng Tây Nam, Đông Nam.
Như vậy, cơ chế của gió mùa mùa hè và gió mùa mùa đông cũng tương tự như gió đất, gió biển nhưng một bên có tầm vóc hành tinh (gió mùa) và diễn ra hàng năm, còn một bên chỉ hạn hẹp ở địa phương (gió đất – biển) và diễn ra trong ngày.
(Theo Địa lý trong trường học, tập 2 – Nguyễn Hữu Danh (chủ biên), NXB Giáo dục, 2002)
